Niespełna 25 km na południowy wschód od Poznania leży miasto Kórnik. Lepszej lokalizacji nie mogło sobie wybrać – od wschodu sąsiaduje z Jez. Kórnickim i Skrzyneckim Dużym, a od południa z Jez. Bnińskim. Na obecne miasto Kórnik składają się dawne miasta – Kórnik i Bnin oraz obszar dworski, zarządzany dawniej przez prywatnego właściciela ziemskiego. Pierwsze wzmianki o Kórniku pochodzą z XII w., ale początkowo miejscowość rozwijała się w cieniu sąsiadującego z nią Bnina. Warto przeznaczyć jeden z wakacyjnych dni na wycieczkę do Kórnika. Z Poznania dowiozą tam pociągi Kolei Wielkopolskich.
W zamku księga łańcuchowa, a w ogrodzie gruszki na wierzbie
Tuż nad Jez. Kórnickim w XV w. został wzniesiony zamek, w którego murach znajduje się obecnie muzeum i Biblioteka Kórnicka Polskiej Akademii Nauk. Obok rozpościera się 40-ha ogród dendrologiczny z ponad 3,5 tys. gatunków i odmian roślin.
Po przekroczeniu drzwi zamku „cofamy się” do pierwszej poł. XIX w., gdy gospodarzami zamku byli – Tytus Działyński wraz z żoną Cecylią z Zamoyskich. Przez wiele lat pracowali nad tym, by zamek stał się schronieniem dla ogromnego księgozbioru i kolekcji militariów. Obecnie wygląda tak, jakby gospodarza na chwilę wyszli z domu, w którym nadal znajdują się ich meble, instrumenty muzyczne, książki i wyjątkowe przedmioty przywiezione z podróży z całego świata.
Dla kustoszki Małgorzaty Biniaś-Szkopek to, co najcenniejsze w zamku to: „średniowieczne zbiory biblioteki kórnickiej”. Znajdziemy wśród nich m.in.: XIII-wieczne zbiory Justyniana zdobione złotem oraz pisma Mateusza z Krakowa z przełomu XIV i XV w., potocznie nazywane księgą łańcuchową, do nauki filozofii i teologii. Łańcuchem przywiązywano ją do ławek, żeby studenci nie zabrali jej ze sobą. Kolejna bezcenny eksponat to rękopis „Pani Twardowskiej” Adama Mickiewicza.
W arboretum, czyli ogrodzie dendrologicznym nadarza się jedna z niewielu szans na przyjrzenie się rzadkiemu cypryśnikowi błotnemu z pneumatoforami, czyli korzeniami powietrznymi rosnącymi ponad poziomem gruntu. Drzewo to jest symbolem kórnickiego parku. Tytus Działyński posadził je tuż po przybyciu do zamku. Są też rzeczone gruszki na wierzbie, a właściwie grusza wierzbolistna. To gatunek gruszy pochodzący z suchych terenów, a tym samym muszący oszczędzać wodę. Drobne i wąskie liście drzewa przypominają doskonale nam znane wierzbowe, z tą różnicą, że próżno szukać gruszek na wierzbie, ale bez problemu znajdziemy je na gruszy wierzbolistnej.
Słów kilka o historii kórnickiego zamku
Historia kórnickiego zamku sięga 1426 r., kiedy to Mikołaj z rodu Górków herbu Łodzia spisał z cieślą kontrakt na prace przy budowli. Mury zamku wówczas już istniały. W II poł. XVII w. zamek został sprzedany Zbigniewowi Działyńskiemu herbu Ogończyk i przez następne lata był zarządzany przez kolejne pokolenia Działyńskich. W poł. XVIII w. Teresa z Działyńskich przekształciła zamek w modną rezydencję. Założyła m.in. ogród w stylu francuskim z altanami, ptaszarniami i wodotryskami. Woda sączyła się z paszczy lwa opierającego łapy na herbach rodziny Działyńskich, tryskała z głowy wieloryba i paszczy krokodyla. Po dziedzińcu chodziły pawie, żurawie i bażanty, a w oranżeriach hodowano rzadkie zagraniczne rośliny.
W I poł. XIX w. zamek odziedziczył Tytus Działyński i wraz z jego osobą i jego żony Celiny z Zamoyskich w Kórniku nastały nowe zwyczaje. Właściciele – jak już wspomnieliśmy – przez wiele lat pracowali nad stworzeniem bezpiecznego miejsca dla księgozbioru i kolekcji militariów.
Zmiany nie ominęły także ogrodu, który urządzono w stylu angielskim. Z dawnego ogrodu została jedynie aleja lipowa, a pozostały teren zajęły trawniki, klomby, krzewy i drzewa.
Po śmierci Tytusa Działyńskiego pieczę nad zamkiem przejął jego syn Jan. Nie doczekał się dzieci, więc kolejnym gospodarzem zamku został jego siostrzeniec Władysław Zamoyski. Doskonale zdawał sobie sprawę z wartości majątku zgromadzonego w Kórniku i był zdania, że powinien on służyć całemu społeczeństwu. Na krótko przed śmiercią w 1924 r. założył fundację Zakłady Kórnickie, której zapisał w testamencie cały majątek. Od 1952 r. zamkiem z biblioteką i zbiorami muzealnymi administruje Polska Akademia Nauk.
Kur zapieje w południe
Po wizycie w zamku warto znaleźć chwilę na odpoczynek na kórnickim rynku z neogotyckim ratuszem z 1910 r. Jest to dwukondygnacyjny budynek z wieżyczką zakończoną hełmem z iglicą.
W południe nad miastem niesie się pianie kura. Jest to związane z jedną z legend nawiązujących do nazwy miasta. Głosi ona, że okolice miasta były zamieszkiwane przez liczne kury leśne – bażanty, cietrzewie i głuszce.
Z rynku można także dostać się na promenadę… Wisławy Szymborskiej.
Zrodziliśmy się bez wprawy i pomrzemy bez rutyny
Konia z rzędem temu, kto wie, gdzie urodziła się laureatka Nagrody Nobla w dziedzinie literatury – Wisława Szymborska. Otóż przyszła na świat w 1923 r. w Prowencie, który obecnie jest częścią Kórnika, a na początku XX w. był obszarem dworskim zarządzanym przez prywatnego właściciela ziemskiego.
Rodzice Wisławy osiedlili się w Prowencie w 1923 r. Jej ojciec Wincenty był zarządcą dóbr Władysława Zamoyskiego i przybył do Bnina, aby uporządkować sprawy finansowe Zamoyskich.
Dom, w którym urodziła się przyszła noblistka stoi do dziś. Umieszczono na nim inskrypcję: „W tym domu 2 lipca 1923 roku urodziła się Wisława Szymborska – laureatka Nagrody Nobla 1996. Nic dwa razy się nie zdarza i nie zdarzy. Z tej przyczyny zrodziliśmy się bez wprawy i pomrzemy bez rutyny”.
Podczas przygotowywania tekstu korzystałam z treści zamieszczonych na stronach: www.regionwielkopolska.pl, www.kornik.pl, www.kornik.travel/pl i www.bkpan.poznan.pl.
Fot. główne: Zamek w Kórniku z lotu ptaka, fot. Wikipedia CC BY-SA 2.5
