Podróżując koleją z pewnością zauważyliście, że każdy z pociągów w rozkładzie jazdy, oprócz nazwy (na przykład TLK Pobrzeże, IC Mieszko, R Kamieńczyk) posiada swój numer. Z pozoru są to zupełnie losowe liczby, jednak wprawne oko dostrzeże pewne zależności. W tym artykule przybliżymy Wam zasady (oraz wyjątki), według których pociągom przydzielane są numery.
Jakie są zasady numeracji?
Kwestie związane z uruchamianiem pociągów przez przewoźników pasażerskich i towarowych reguluje specjalny dokument, nazywany Instrukcją o rozkładzie jazdy pociągów (Ir-11). Na mocy przepisów spisanych w tej instrukcji, każdy uruchomiony pociąg otrzymuje jednolity, niepowtarzalny i obowiązujący na całej trasie numer, który przypisuje się do rodzaju pociągu. Pociągi pasażerskie są zazwyczaj oznaczane numerami cztero- lub pięciocyfrowymi – pociągi EIP, EIC oraz większość IC posiadają numery czterocyfrowe, zaś pociągi TLK, niektóre IC oraz osobowe (Regio, SKM itd.) pięciocyfrowe. Nieco inaczej wygląda kwestia numeracji pociągów międzynarodowych, ponieważ niektóre z nich otrzymują numer dwu- lub trzycyfrowy.
Pierwsze cyfry – obszar konstrukcyjny
Pierwsza cyfra numeru oznacza zawsze numer obszaru konstrukcyjnego dla stacji, na której pociąg rozpoczyna bieg. Druga cyfra jest z kolei numerem obszaru konstrukcyjnego, na terenie którego pociąg kończy kurs.
Oznaczenie numeryczne obszarów konstrukcyjnych:
- Warszawa
- Lublin
- Kraków
- Sosnowiec
- Gdańsk
- Wrocław
- Poznań
- Szczecin
Tak jak wcześniej wspomnieliśmy, od każdej reguły istnieje wiele wyjątków. Jak widać, do cyfry 9 nie został przypisany żaden obszar konstrukcyjny – cyfra 9 została uznana jako tzw. rezerwa. Być może zastanawialiście się też kiedyś, dlaczego pociąg SKM lub Regio, mimo tego, że przejeżdża zaledwie kilkanaście lub kilkadziesiąt kilometrów, posiada na pierwszym miejscu numeru różne cyfry. Dzieje się tak, ponieważ dla pociągów rozpoczynających i kończących jazdę w granicach jednego obszaru konstrukcyjnego, na dwóch pierwszych pozycjach przypisuje się następujące cyfry:
- 11, 10, 19, 91 – Warszawa
- 22, 20, 29 – Lublin
- 33, 30, 39, 93 – Kraków
- 40, 44, 90, 94, 99 – Sosnowiec
- 55, 50, 59, 95, 96, 97 – Gdańsk
- 66, 60, 69 – Wrocław
- 77, 70, 79 – Poznań
- 88, 80, 89 – Szczecin
Kolejne cyfry – typ pociągu
Kolejne dwie (lub trzy, w przypadku numerów pięciocyfrowych) cyfry stanowią oznaczenie typu pociągu. Według Instrukcji o rozkładzie jazdy pociągów, pociągom z numerami pięciocyfrowymi przypisuje się w numerze trzy ostatnie cyfry z zakresu: 001 – 199 dla pociągów międzywojewódzkich pośpiesznych i międzywojewódzkich pośpiesznych typu hotelowego, 200-999 dla pozostałych pociągów krajowych.
Warto także wspomnieć o fakcie, że przy budowaniu rozkładów jazdy nie używa się takich samych oznaczeń kategorii pociągów, jak na rozkładzie, który możecie ujrzeć w tablicy na stacji kolejowej. Nazwy TLK, Express Intercity, Regio itd. są markami handlowymi pociągów, które mają za zadanie ułatwienie pasażerom identyfikację ich pociągu, natomiast w Systemie Konstrukcji Rozkładu Jazdy (SKRJ) używa się trzyliterowych oznaczeń, zależnych od rodzaju uruchamianego pociągu oraz trakcji, jaką jest prowadzony.
W przypadku składów pasażerskich dwie pierwsze litery to na przykład EN (Ekspresowy Nocny), EI (Ekspresowy Intercity), MP (Międzywojewódzki Pospieszny), RO (Regionalny Osobowy). Trzecia litera zmienia się w zależności od tego, jakim typem taboru jest prowadzony pociąg – E to lokomotywa elektryczna, S oznacza lokomotywę spalinową, J elektryczny zespół trakcyjny, a M spalinowy wagon motorowy.
Pociągi Express Intercity Premium, których kursy realizowane są za pomocą nowoczesnych pociągów Pendolino, otrzymają więc oznaczenie EIJ, a pociąg EIC Jantar, ponieważ na stacji Gdynia główna zmienia lokomotywę z elektrycznej na spalinową, zmieni oznaczenie z EIE na EIS.
Pociągi Regio, obsługiwane przez elektryczne zespoły trakcyjne EN57 otrzymają z kolei oznaczenie ROJ.
Poniżej przedstawiamy kilka przykładów numerów pociągów wraz z wyjaśnieniami:
- EIP 1500 – pociąg ekspresowy Intercity relacji Warszawa – Gdynia
- IC 1000 – pociąg ekspresowy Intercity relacji Białystok – Łódź
- IC 46100 – pociąg międzywojewódzki pospieszny relacji Katowice – Wrocław
- TLK 13106 – pociąg międzywojewódzki pospieszny relacji Suwałki – Kraków
- R 67903 – pociąg regionalny relacji Międzylesie – Poznań
- KD 66853 – pociąg regionalny relacji Jelenia Góra – Zgorzelec
- SKMT 95785 – pociąg regionalny relacji Gdańsk Główny – Wejherowo
Pociągi towarowe
Pociągom towarowym (oraz pasażerskim niehandlowym, czyli nieprzewożącym pasażerów) przydziela się numery 6-cyfrowe. Podobnie jak w przypadku pociągów pasażerskich, pierwsze dwie cyfry to oznaczenie obszaru początkowego i końcowego, natomiast trzecia cyfra to oznaczenie typu pociągu:
- 0 – pociągi towarowe krajowe (przewozy priorytetowe, całopociągowe intermodalne, o podwyższonym standardzie prędkości technicznej)
- 1 – pociągi towarowe krajowe (przewozy niemasowe, zdawcze itp.)
- 2 – pociągi towarowe krajowe (przewozy masowe)
- 3 – pociągi towarowe (przewozy wagonów do naprawy, pociągi próbne, lokomotywy luzem itp.)
- 4 – pociągi pasażerskie niehandlowe (pociągi próżne, pociągi próbne, lokomotywy luzem itp.)
- 5, 6, 7, 8 – pociągi pasażerskie i towarowe (rezerwa)
- 9 – pociągi utrzymaniowo-naprawcze (ratunkowe, inspekcyjne, gospodarcze, diagnostyczne)
Ostatnia cyfra numeru pociągu to jego „kolejność”: nieparzysta oznacza jazdę w kierunku po torze o wzrastającym kilometrażu na danym odcinku trasy, natomiast parzysta po torze o malejącym kilometrażu. Zdarza się więc często, że pociąg zmienia numer na swojej trasie (na przykład TLK 83198/83199 Wolin), ponieważ jego trasa przebiega przez kilka linii kolejowych, których kilometraż zmienia się w przeciwnych kierunkach.
Mamy nadzieję, że ten wpis pomoże Wam w rozpoznaniu relacji pociągu, który właśnie podjechał na Waszą stację 😉
Zdjęcia: Jarosław Góralczyk // CC BY-SA 4.0, Bartłomiej Jasiński // CC BY 2.0, MOs810 // CC BY-SA 4.0
